Begrazingsplan voor herstel biodiversiteit

Variatie in begrazing

Damherten zijn een opvallende verschijning in de AWD.  Door de jaren heen, sinds hun introductie, is de populatie veel te groot geworden. Het zijn kieskeurige grazers die graag kruiden en andere waardevolle duinplanten opeten. Het gevolg was een kaalslag, ongewenste verruiging (vergrassing en struikvorming) en een sterke achteruitgang van de biodiversiteit. Om het aantal herten weer in balans te brengen met de rest van de natuur, voeren boswachters sinds 2016 actief beheer uit. Alle informatie hierover is te lezen in het damhertendossier.

Ook zijn er andere maatregelen genomen om de kwetsbare duinnatuur en de biodiversiteit te herstellen, zoals het afschermen van gebieden zodat damherten daar niet kunnen grazen (exclosures), het maken van stuifkuilen en natuurvriendelijke oevers. 

Kleine en grote grazers

Na jaren van actief beheer komt in 2024 de doelstand van de damhertenpopulatie in zicht. De voedselkeuze en het graasgedrag van damherten hebben in het afgelopen decennium gezorgd voor ongewenste verruiging. De meest effectieve methode om dit aan te pakken, is de inzet van verschillende soorten grazers. De kennis die uit onderzoeken voortkomt, gebruiken we om te beoordelen hoeveel grazers van elke soort de duinnatuur het beste dient. We bewaken hiermee de goede balans in de AWD tussen natuurbeheer, drinkwaterproductie en recreatie. 

Inzet in verschillende stappen

De inzet van soorten grazers gaat in verschillende stappen. Vanaf 2023 brengen we op verschillende momenten konijnen terug in de AWD. In 2024 verwelkomden we een schaapskudde. Van juli tot november 2024 deden de schapen onder leiding van een herder hun gerichte en nuttige graaswerk in de AWD. Waar damherten zelf bepalen waar ze grazen, zijn schapen te sturen. Damherten zijn kieskeurig en hebben een voorkeur voor bloeiende kruiden en jonge planten. Schapen eten wat wordt voorgeschoteld.

In 2025 zetten we koeien in. Zij maken ook deel uit van het begrazingsplan. Vóór de explosieve groei van het aantal damherten waren er al koeien in de AWD. Zij gaan met hun specifieke graasgedrag verruiging en vergrassing tegen.

Groter begrazingsplan

De inzet van de schaapskudde in de AWD maakt deel uit van het begrazingsplan waarvan ook het herstellen van de konijnenpopulatie deel uitmaakt. Door te graven en te grazen, spelen konijnen een belangrijke rol in het behoud van de grijze duinen. De konijnenpopulatie was helaas door verschillende konijnenziektes bijna verdwenen. Eind 2023 is daarom begonnen met een project om de konijnenpopulatie te herstellen. We hopen dat daardoor het aantal konijnen weer toeneemt. (Lees hier meer over de konijnen in de AWD.)

Door het wegvallen van konijnenbegrazing, de hoge stikstofdepositie en de afname van de damhertenpopulatie (zie: damhertendossier), neemt verruigining en vergrassing op sommige plekken weer toe, waardoor de biodiversiteit onder druk komt te staan. In fases introduceren we daarom verschillende soorten grote grazers. 

Start met schaapskudde

In samenwerking met de eigenaar van een schaapskudde, Rinnegom Landschapsbeheer, is een begrazingsplan gemaakt voor de inzet van schapen. Van 15 juli tot en met 14 november 2024 was de kudde in de AWD aanwezig. Rinnegom werkt met het Kempisch heideschaap. De schapen worden niet bijgevoerd. Op die manier komt er geen extra stikstof in het gebied.

Gevolgd door koeien

In 2025 werken we aan de terugkeer van nog grotere grazers in de AWD: koeien. De koeien worden op afgerasterde gebieden gehouden waar ze mogen grazen. Dit gebeurt op kleine schaal. Net als bij de schaapskudde, worden koeien niet bijgevoerd. De uitwerpselen worden net als bij andere dieren in de AWD door de natuur opgenomen.