Karakteristiek duin beschermd

Beschermen tegen begrazing

Sinds het voorjaar 2020 staan om verschillende plekken in het duin grote hekken, om hiermee karakteristieke duingraslanden, vochtige duinvalleien en struwelen te beschermen. We noemen dit ook wel exclosures. Door de hekken kunnen de damherten hier niet meer grazen. Daarmee voorkomen we dat planten en dieren nog verder achteruit gaan of zelfs verdwijnen. Hekken in het duin willen we liever niet, maar het is de komende jaren helaas nog broodnodig.
Door de hekken kunnen we ook meteen onderzoek doen: wat gebeurt er als de herten hier niet meer grazen? Hoeveel jaar duurt het voordat de natuur zich hier weer herstelt, en hoeveel damherten zorgen voor een juiste balans met de rest van de natuur? Dat doen we door de ontwikkelingen zowel binnen als buiten de exclosures te volgen. We zijn benieuwd en houden u op de hoogte via deze site.

Waarom hekken?

We plaatsen tijdelijke hekken als exclosures om verschillende soorten flora en fauna te beschermen tegen de begrazing door damherten. Hoewel het aantal damherten sinds 2016 naar beneden gaat door actief beheer, is hun negatieve invloed op de biodiversiteit nog steeds groot. Ze eten veel karakteristieke en ook zeldzame planten en voorkomen hiermee dat deze in bloei komen en zich voortplanten. Dit zijn karakteristieke soorten voor duingrasland, struwelen en vochtige duinvalleien, zoals slangenkruid, borstelkrans en moeraswespenorchis, die hierdoor dreigen te verdwijnen. Daarnaast trappen ze ook struiken kapot en eten bijvoorbeeld van de ligusters. Dat heeft invloed op vlinders die van nectar houden en vogels die in struwelen broeden en werkt dus door in het ecosysteem.

En deel 3:

Waar staan exclosures?

Eerder hadden we al ervaring opgedaan met kleine exclosures. Die werken goed. Daarom hebben we nu een aantal grotere gebieden met bedreigde flora en fauna beschermd met tijdelijke hekken. We kiezen voor plekken waar de bedreiging erg groot is. Dat is bijvoorbeeld het Rozenwaterveld voor bescherming van de duinparelmoervlinder, de Haasvelderduinen voor bescherming van borstelkrans en het Groot Zwarteveld voor bescherming van rond wintergroen en parnassia. Bij elkaar zijn het 16 plekken, 40 ha, waar een hek omheen staat. De meeste exclosures zijn niet toegankelijk voor publiek, om verstoring te voorkomen. Een groot aantal kunt u zien als u op de wegen en paden wandelt. Hier kunt u de komende jaren meekijken wat het effect van de hekken gaat zijn. Uitzondering is de exclosure bij Panneland, daar kunt u wel doorheen wandelen (als u de rode of blauwe paaltjesroute volgt).

Onderzoek effect begrazing

We gaan de ontwikkeling van de bodem, flora en fauna zowel binnen als buiten de exclosure regelmatig met elkaar te vergelijken. We kijken naar bedreigde plantensoorten en bijvoorbeeld ook naar nectarplanten die voeding leveren voor bijen en dagvlinders. Ook doen we onderzoek naar sprinkhanen en mieren. We verwachten na twee of drie jaar echt grote verschillen te gaan zien, maar het is ook afwachten welke soorten terugkomen of zich uitbreiden. Het onderzoek duurt in ieder geval tot en met 2024. Daarbij werkt Waternet nauw samen met de Universiteit van Amsterdam, Stichting Bargerveen en de Vlinderstichting. Ook PWN, de beheerder van de Kennemerduinen, doet mee aan dit onderzoek. In dat gebied leeft een kleine populatie damherten en worden runderen en paarden ingezet. Ook daar zijn enkele exclosures geplaatst. Het is daarom interessant om de ontwikkelingen in de AWD te vergelijken met die in de Kennemerduinen. Meer informatie over dit onderzoek in de Kennemerduinen is te lezen op de website van PWN.

Zodra de populatie damherten weer in balans is met de rest van de natuur halen we de hekken weer weg.

Meehelpen met onderzoek

Vrijwillige natuuronderzoekers leveren een bijdrage aan het onderzoek. Ze monitoren de flora en fauna met hun telling. Ook u kunt de komende jaren een bijdrage leveren. Bijvoorbeeld door uw waarnemingen van dieren en planten aan ons door te geven of foto’s met ons te delen. Bij de exclosure in Panneland kunt u met behulp van de app Obsidentify meedoen.

Akkertjes Panneland

Bij Panneland is de grootste exclosure geplaatst. Vroeger was dit een landbouwgebied. Er stond tot halverwege de 20e eeuw een duinboerderij en er waren hakhoutbosjes en akkertjes. 15 jaar en 8 jaar geleden hebben we bij enkele akkertjes de bovenlaag omgewoeld (dit heet eggen). We zagen toen al snel veel bloemen en kruiden als slangenkruid en ossentong terugkomen. Dit zijn plantensoorten die na ontkieming pas in het tweede en derde jaar bloeien. Ze zijn een rijke nectarbron voor bijen, hommels en vlinders. Na 2012 nam dit door de graasdruk van de damherten sterk af. Met de komst van de exclosure zien we nieuwe kansen voor herstel van de akkertjes. Voorjaar 2020 starten we met het eggen van een deel van de akkertjes en de andere delen in de volgende twee jaar. Hierdoor zorgen we voor een twee- tot driejarige cyclus waardoor er elk jaar planten staan en de exclosure Panneland een ware nectarkroeg wordt voor insecten.

Mede mogelijk gemaakt door

Dit project wordt financieel mede mogelijk gemaakt door de provincies Noord-Holland en Zuid-Holland.

Planning van het onderzoek

De start van het plaatsen van de hekken rond de te beschermen gebieden is begin 2020. Het onderzoek vindt plaats tot en met 2024.

Neem voor meer informatie contact op met bezoekerscentrum De Oranjekom.